Mnemotechnika – pałac pamięci, akronimy i inne techniki zapamiętywania

mnemotechnika - czym jest i jak wpływa na nasze życie?

Mnemotechnika, czyli umiejętność szybkiego i skutecznego zapamiętywania jest bardzo przydatna w codziennym życiu. Wszak ilość informacji wymagających pozostawienia w pamięci jest przeogromna. Wystarczy uświadomić sobie, iż przeciętny mieszkaniec naszej planety każdego dnia korzysta z tak podstawowych danych, jak lista zakupów, numery telefonów, numer PESEL, wszelkiego rodzaju PIN-y, kody dostępu bądź hasła. A do tego dochodzą fakty, daty historyczne, treść książek czy gazet, materiał do egzaminów czy treści wykładów bądź lekcji szkolnych. Jak to wszystko zapamiętać? Badania dowodzą, iż współczesne społeczeństwo (i to nie tylko starsze pokolenie) miewa coraz większe problemy z pamięcią. Dlatego tak ważny jest jej codzienny trening. Jednym ze sposobów jest znana od starożytności mnemotechnika, czyli różnorodne sposoby zapamiętywania, które poprawiają funkcjonowanie ludzkiej pamięci. Czym jest mnemotechnika, do czego się przydaje i jakie są jej rodzaje? Oto kilka podstawowych informacji.


Spis treści artykułu:

Mnemotechnika – co to? Podstawowe informacje

Słowo “mnemotechnika” pochodzi od greckiego mneme (czyli pamięć) oraz technikos (czyli wykonany zgodnie ze sztuką). Zatem mnemotechnika (lub inaczej – mnemonika) to ogólna nazwa sposobów pomagających w zapamiętywaniu, przypominaniu i przechowywaniu istotnych dla nas informacji. Mówiąc inaczej – są to techniki zapamiętywania, które poprawiają pamięć i koncentrację oraz pozwalają uczyć się szybko i skutecznie. Wszystkie sposoby wykorzystują trzy podstawowe zasady – wyobraźnię, skojarzenia i kontekst.

Znana na całym świecie mnemotechnika dzieli się na dwa podstawowe rodzaje:

  • mnemonika prosta – w której podstawowe znaczenie ma gra słów, pierwsze litery, akronimy, układy skojarzeniowe lub rymowanki czy wierszyki,
  • mnemonika złożona – wykorzystująca wyobraźnię.

Oba sposoby usprawniania pamięci były znane i używane już w świecie starożytnych Greków, jednak ich skuteczność zaczęto uznawać dopiero w XX wieku. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić jakikolwiek trening pamięci bez powszechnie znanych i wykorzystywanych technik mnemotechniki. Wiele osób zadaje pytanie: dlaczego mnemotechnika jest tak skuteczna? Otóż podczas jej stosowania stymuluje się obie półkule mózgu (lewą – odpowiedzialną za myślenie logiczne, analityczne i krytyczne oraz prawą – odpowiedzialną za czynności wizualne, kreatywne czy symboliczne).

Co więcej – mnemotechnikę stosujemy na co dzień, często nie będąc tego świadomymi. Jak to możliwe? Otóż wszelkiego rodzaju skojarzenia, wierszyki, gry słów czy wykorzystywanie wyobraźni są bardzo powszechne w codziennym życiu. Dlatego też wielu z nas nawet nie wie, iż wykonując codzienne czynności – sięga po dobrodziejstwa mnemotechniki.

Techniki zapamiętywania – podstawowe sposoby i metody

Mnemotechnika (podobnie jak inne sposoby poprawiania pamięci) składa się z wielu rodzajów ćwiczeń. Wśród tych najbardziej skutecznych można wymienić:

  1. Pałac pamięci, metoda loci czy umiejscowienia.

pałac pamięci, pokój rzymski i technika lokacji

Technika miejsc to rodzaj mnemotechniki, który w fachowej literaturze występuje pod wieloma nazwami. Między innymi pałac pamięci, rzymski pokój, metoda loci czy metoda umiejscawiania. Jest to jedna z najbardziej zaawansowanych technik mnemoniki, który polega na kojarzeniu zapamiętywanych informacji z dobrze znanymi miejscami (prawdziwymi lub wyimaginowanymi). W tej technice należy wyobrazić sobie jakieś pomieszczenie, w którym dane elementy łączy się z informacjami wymagającymi utrwalenia. Ten rodzaj mnemotechniki pozwala na zapamiętywanie całych wykładów lub długich list, w których ważna jest kolejność.

  1. Łańcuchowa metoda skojarzeń

Łańcuchowa metoda skojarzeń wykorzystuje wyobraźnię i fantazję. Polega na stworzeniu opowiadania lub historyjki, w której główną rolę odgrywa ciąg skojarzeń z wyrazów do zapamiętania. Zasada tworzenia takiego łańcucha jest bardzo prosta – historyjka powinna być dynamiczna, zabawna, emocjonalna i angażująca wszystkie zmysły.

  1. Akronimy (skrótowce)

Metoda akronimów polega na wymyślaniu wyrażenia lub słowa z pierwszych liter lub zgłosek wyrazów, które chcemy zapamiętać. Tutaj można wymienić akronimy znaczące (czyli takie, które mają jakieś znaczenie) lub akronimy nieznaczące (które są pozbawione znaczenia lub sensu).

  1. Układy skojarzeniowe

Metoda mnemotechniki, która w głównej mierze wykorzystuje skojarzenia. Popularnym przykładem jest rok założenia Rzymu – “na siedmiu wzgórzach piętrzy się Rzym” (753)

  1. Grupowanie

Ta metoda polega na grupowaniu informacji według określonych zasad – na przykład na zasadzie podobieństwa znaczeniowego.

  1. Metoda haków obrazowych

Metoda haków obrazowych to tworzenie skojarzeń (czyli haków) cyfr z obrazami, które kształtem przypominają owe cyfry. Skojarzenia powinny być zabawne, abstrakcyjne, nieprawdopodobne, o pozytywnym i osobistym zabarwieniu (na przykład 1 – świeca, 2 – łabędź, 3 – serce, 4 – żagiel).

  1. Wierszyki lub rymowanki

Ten rodzaj mnemotechniki opiera się na humorze i żarcie – wszak łatwiej zapamiętać śmieszny wierszyk niż “suchą” informację. Przykładem może być wierszyk ułatwiający zapamiętanie daty odkrycia Ameryki – Jeden, cztery, dziewięć, dwa, Kolumb lądy odkrywa (1492)

  1. Główny System Pamięciowy (GPS)

Główny System Pamięciowy to jeden z najtrudniejszych i najbardziej czasochłonnych rodzajów mnemotechniki. Polega na zamianie poszczególnych cyfr na głoski alfabetu fonetycznego. Następnie tworzeniu z tych głosek słów – kluczy (poprzez dodanie dowolnych samogłosek). I chociaż nie jest to metoda szybka i prosta, to jej opanowanie daje bardzo wiele możliwości – dzięki Głównemu Systemowi Pamięciowemu zapamiętywanie dat, numerów PESEL, PIN-ów czy numerów kont będzie dziecinnie proste.

  1. Metoda obrazów interaktywnych

Jest to metoda polegająca na łączeniu pewnych elementów za pomocą obrazów w taki sposób, aby powstała spójna historyjka (nie musi być realna). Metoda obrazów interaktywnych ułatwia zapamiętywanie listy słów, a w praktyce doskonale sprawdza się podczas uczenia się słówek w języku obcym.

  1. Metoda słów – wieszaków

Zwana też systemem zakładek pamięciowych, metoda słów – wieszaków polega na wykorzystaniu znanego tekstu jako swego rodzaju szkieletu do nowej informacji (która ma być zapamiętana). W celu stosowania tej metody należy stworzyć zestaw wieszaków, zapamiętać je (na przykład wykorzystując wyobrażenia wzrokowe), a następnie wiązać z nimi określone listy słów (na przykład: jeden – jeleń, dwa – drwa, trzy – pchły, cztery – bojery).

  1. Spacer w myślach

Ten rodzaj mnemotechniki wykorzystuje przede wszystkim zdolność ludzkiego umysłu do tworzenia bardzo realistycznych doznań. Przykładem może być nauka słówek w obcym języku, podczas której można wyobrażać sobie znaczenie wyrazów w formie wrażeń , jakich doświadcza się podczas stykania się z nimi. Takie bawienie się wyobraźnią i skojarzeniami pozwala zapamiętać nawet najbardziej złożone kwestie.

Mówiąc o poszczególnych metodach mnemotechniki nie sposób nie zadać pytania – które z nich są najlepsze i najbardziej skuteczne? Otóż nie ma odpowiedzi na tak postawione pytanie. Każda z wymienionych wyżej technik posiada jedną podstawową funkcję – usprawnienie i poprawienie pamięci. Oczywiście przeznaczenie tych ćwiczeń może być różne – na przykład istnieją metody, które doskonale sprawdzą się u dzieci i takie, które (ze względu na wysoki poziom zaawansowania) są polecane osobom dorosłym. Techniki zapamiętywania niewątpliwie różnią się poziomem trudności, ale każda z nic charakteryzuje się szeregiem wielu zalet.

Mnemotechnika – czy jest przydatna w codziennym życiu?

Dobra pamięć to postawa normalnego funkcjonowania. Natomiast jak już wiemy mnemotechniki to metody zwiększenia wydajności pamięci. Zatem stosowanie mnemoniki w codziennym życiu może przynieść wiele pozytywnych skutków, do których zalicza się:

  • zapamiętywanie większej ilości materiału
  • poprawienie koncentracji
  • zwiększenie kreatywności
  • ułatwienie nauki języków obcych
  • zwiększenie zdolności kognitywnych
  • umiejętność szybkiego odwoływania się do przechowywanych informacji

Dodatkowo – co także warto podkreślić – stosowanie mnemotechnik znacząco ułatwia codzienne funkcjonowanie. Dzięki nim szybciej przyswajamy wiedzę, zapamiętujemy listę zakupów, PIN-y, hasła czy kody dostępu. Do tego pamiętamy informacje z wykładów czy prelekcji, nie mamy problemów z pamiętaniem numerów telefonów lub ważnych dat. Poza tym codzienny trening pamięci w postaci mnemotechniki usprawnia mózg (dzięki wykorzystywaniu oby półkul), co pozwala na zachowanie dobrej kondycji psychicznej przez długi okres czasu.

Mnemotechnika – zasady stosowania

Każdy trening pamięci charakteryzuje się podstawową zależnością – aby był skuteczny, to musi być regularny. Jednorazowe ćwiczenia niewiele pomogą. Podobnie jest w przypadku mnemotechniki, która będzie skuteczna tylko wtedy, jeżeli na stałe zagości w naszym życiu. I co ważne – nie chodzi tu o “zaśmiecanie” pamięci nieistotnymi informacjami, datami czy terminami (codzienne uczenie się dat historycznych może być przydatne, ale nie jest konieczne). W codziennym życiu warto zapamiętywać taki proste rzeczy jak:

  • numery telefonów do znajomych i rodziny,
  • daty urodzeń bliskich osób,
  • inspirujące motta,
  • czy nawet cytaty z ulubionych książek.

Dzięki takiemu prostemu i codziennemu przyzwyczajeniu trening stanie się zdrowym nawykiem, a “wytrenowany” mózg łatwiej przyswoi nowe informacje, umiejętności czy wiadomości, gdy będzie to konieczne.

Czy mnemotechniki nadają się dla wszystkich?

Oczywiście, że tak! Oprócz regularnego stosowania mnemotechniki w codziennym życiu warto pamiętać o jednej zasadzie – należy rozpocząć od technik najprostszych, aby z czasem przejść do bardziej zaawansowanych. Dlaczego? Otóż istnieją metody treningu pamięci, które nie wymagają specjalnego zaangażowania. Są bardzo proste i zrozumiałe dla wszystkich (nawet dzieci) oraz takie, które wymagają intensywnych treningów i prób, aby zrozumieć mechanizm ich działania. Czy zatem mnemotechnika (szczególnie niektóre jej rodzaje) jest przeznaczona jedynie dla osób wybitnych? Nie. Ten sposób poprawiania pamięci jest polecany każdemu. I chociaż niektóre techniki wymagają zrozumienia zasad działania, nauki i praktyki, to regularny trening i powtarzalność sprawia, iż można się ich nauczyć i opanować do perfekcji. Oczywiście warto wybrać te najbardziej odpowiednie dla siebie – wtedy trening stanie się przyjemnością, a nie obowiązkiem. A połączenie przyjemnego z pożytecznym to klucz do sukcesu.

Podsumowanie

Człowiek XXI wieku często nie docenia roli wyobraźni i skojarzeń w codziennym życiu. A to właśnie one w dużym stopniu ułatwiają zdobywanie wiedzy i umożliwiają jej przechowywanie oraz wykorzystywanie w różnych sytuacjach. Z drugiej strony – coraz więcej osób ma problemy z pamięcią, koncentracją i zapamiętywaniem najprostszych przekazów. Jest na to skuteczny sposób – codzienny trening pamięci, który pozwala usprawnić funkcjonowanie mózgu. Pomocna może być mnemotechnika, która – wykorzystując skojarzenia, konteksty i wyobraźnię – ułatwia zapamiętywanie, uczenie się i przyswajanie informacji. Dlatego warto wprowadzić ją do codziennego życia i wykorzystywać wszystkie jej atuty.

Źródła:
  1. Marian, M. “Mnemotechnika i” mapa myśli” jako narzędzia wspierające proces uczenia się.” Zeszyty Naukowe/Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki (2008): 91-103.
  2. Lachmann, R. “Mnemotechnika i symulakrum, tłum.” A. Pełka, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków (2009).