Gry na myślenie – rozwijanie umysłu i logicznego myślenia

Gry ćwiczące umysł i ich wpływ na pracę ludzkiego mózgu to temat wielu badań naukowych. Zainteresowanie tą tematyką jest związane z szybkim rozwojem gier komputerowych, wokół których narosło wiele niesprawiedliwych mitów. Jeszcze kilkanaście lat temu pokutowało przekonanie, iż istnieje ścisła korelacja pomiędzy grami (zwłaszcza tymi przeznaczonymi na komputer lub telefon komórkowy) a przemocą. A tymczasem badania przeprowadzane na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat udowodniły, iż nie jest to prawdą. Oczywiście gry (w tym także tak zwane gry na inteligencję) mogą przynieść negatywny skutek (a nawet być niebezpieczne). Zwłaszcza jeżeli są źle dobrane, a czas przeznaczony na tego typu rozrywkę jest stanowczo zbyt długi. Jednak nie należy ich demonizować.

Spis treści artykułu:

Czy gry rzeczywiście mogą wspomóc myślenie? Jaki mają wpływ?
Na co zwrócić uwagę wybierając gry ćwiczące umysł?
Jak często grać w gry rozwijające nasz umysł i inteligencję?
Rekomendowane gry na poprawę myślenia:
Czym się różnią gry planszowe od gier komputerowych?
Podsumowanie

Czy warto grać w gry na myślenie?

Oczywiście, że tak! Wielu naukowców badających te zagadnienia podkreśla, iż w tym przypadku najważniejsze jest odpowiednie podejście do gier. I tutaj pojawia się pytanie – jakie ma to być podejście? Otóż w pierwszej kolejności należy uświadomić sobie, iż różnego rodzaju gry doskonale wpływają na rozwój mózgu. Tutaj polecane są zwłaszcza wszelkie gry na koncentrację, gry na spostrzegawczość, gry na pamięć czy gry na logiczne myślenie. Tego rodzaju rozrywki nie mają nic wspólnego z tak piętnowaną (i słusznie) przemocą. Z drugiej strony właściwe podejście do gier odznacza się ich odpowiednim wyborem. Dostosowanym do wieku użytkownika, jego potrzeb i możliwości umysłowo – emocjonalnych. Zachowanie tych podstawowych zasad zagwarantuje to, iż gry (i to zarówno te planszowe, jak i przeznaczone na telefon bądź komputer) nie tylko nie przyniosą negatywnych skutków, ale także pomogą w nabywaniu wielu przydatnych umiejętności.

Gry – zarówno planszowe, jak i elektroniczne – mogą pozytywnie wpływać na rozwój ludzkiego umysłu. Wśród nabywanych dzięki nim umiejętności warto wymienić:

szybkie podejmowanie decyzji,
precyzja,
umiejętność analizy,
myślenie strategiczne,
umiejętność przewidywania,
logiczne myślenie,
współpraca w zespole,
spostrzegawczość,
refleks,
koordynacja wzrokowo – ruchowa,
myślenie kreatywne.

Nie bez znaczenia jest także fakt, iż wiele gier jest uproszczonym modelem reguł panujących w codziennym życiu. Zatem dzięki nim uczymy się zasad społecznych, zasad zdrowej rywalizacji, umiejętności wygrywania i przegrywania czy podstawowych zasad fair play. Natomiast w przypadku dzieci gry mogą być katalizatorem rozmów i pretekstem do zadawania pytań. A dodatkowo wszelkie gry na umysł pozwalają na jego codzienny i zrównoważony rozwój. Zatem czy warto sięgać po wszelkie gry na mózg? Odpowiedź może być tylko jedna – tak.

Jak wybierać gry ćwiczące umysł? Na co zwrócić uwagę?

Gry ćwiczące umysł (i to zarówno gry na logikę, gry na koncentrację czy gry na pamięć) przyniosą dobroczynne skutki tylko wtedy, gdy będą wybrane w odpowiedni sposób. I tutaj pada odwieczne pytanie – czym kierować się przy ich wyborze? A wybór jest trudny, gdyż asortyment gier każdego rodzaju jest naprawdę duży. W tym przypadku warto zwrócić uwagę na kilka podstawowych kwestii:

wiek – producent ma obowiązek podania minimalnego wieku gracza,
przeznaczenie – najbardziej wartościowe są gry edukacyjne, uczące, rozwijające określone umiejętności lub talenty,
zainteresowania – niektórzy wolą gry na logiczne myślenie, a inni lepiej się czują w grach na koncentrację lub pamięć.

Pewną pomocą przy wyborze określonej gry (w tym przypadku – komputerowej) może służyć międzynarodowy system PEGI. Informuje on o kategorii wiekowej oraz występowaniu określonych sytuacji (na przykład przemocy, wulgarnego języka, używek, hazardu czy dyskryminacji). I chociaż mogłoby się wydawać, iż gry ćwiczące umysł są jedne z najbardziej bezpiecznych, to jednak zawsze warto sprawdzić ich zasady i przeznaczenie.

Częstotliwość sięgania po gry na inteligencje i logiczne myślenie

Wiele osób sięgając po gry ćwiczące umysł staje przed dylematem – jak często należy trenować w taki sposób, aby osiągnąć zadowalające rezultaty? Tutaj należy pamiętać o jednym – ludzki umysł (podobnie jak ciało) powinien być trenowane regularnie . Według większości badaczy optymalny czas to 15 – 20 minut 3 – 4 razy w tygodniu. Jednak nie należy przesadzać – zwłaszcza jeżeli podstawą są gry przeznaczone na telefon i komputer. I o ile gry tradycyjne uchodzą za całkowicie bezpieczne (a częstotliwość grania jest uzależniona jedynie od czasu i chęci), to gry elektroniczne mogą wywoływać pewne nieprzyjemne skutki uboczne. Do tych najgroźniejszych (ale i najbardziej powszechnych) należy zaliczyć:

uzależnienie od komputera i wirtualnego świata,
upośledzenie relacji społecznych (gracz ogranicza kontakty z otoczeniem na rzecz komputera bądź telefonu),
zanik więzi emocjonalnych z rodziną i przyjaciółmi (najważniejsza jest wirtualna rzeczywistość),
zaniedbywanie obowiązków zawodowych i rodzinnych,
utrata dotychczasowych zainteresowań i skupienie się wyłącznie na grach.

Dodatkowo nie wolno zapominać o skutkach typowo fizjologicznych – takich jak wady postawy, bóle kręgosłupa, ból i zmęczenie oczu, pogarszanie się wzroku czy migrenowe bóle głowy. W skrajnych przypadkach może nawet dojść do wycieńczenia organizmu. Zatem sięgając po dobroczynne gry na koncentrację, spostrzegawczość, pamięć czy myślenie nie wolno zapominać o tym, że także i one mogą wywołać szereg nieprzyjemnych (a często niebezpiecznych) skutków ubocznych.

Po jakie gry na myślenie warto sięgnąć?

Wiele gier planszowych i elektronicznych pomaga wpływać na rozwijanie ludzkiego umysłu – to fakt poparty wieloma badaniami. Jednak jak podkreślają specjaliści – aby gry ćwiczące umysł odniosły wszystkie pozytywne skutki, to muszą być wybrane w odpowiedni sposób. Na szczęście na rynku gier nie brakuje pozycji, które wspomagają procesy umysłowe. Wśród najbardziej popularnych gier tego rodzaju warto zwrócić uwagę na kilka propozycji.

1. Gry tradycyjne

Domino – to prosta gra, w której należy dopasować do siebie jednakowe motywy znajdujące się na dwóch różnych elementach. Domino ćwiczy spostrzegawczość, pamięć, cierpliwość, umiejętność obmyślania strategii, kreatywności oraz szybkość podejmowania decyzji.
Kostka Rubika – to zabawka logiczna, która polega na ułożeniu kwadratów w taki sposób, aby na każdej ścianie znajdowały się elementy w jednakowym kolorze. Zabawa doskonale rozwija motorykę i zdolności manualne, a dodatkowo ćwiczy cierpliwość, wytrwałość, zdolność zapamiętywania, koncentrację, kreatywność, wyobraźnię i logiczne myślenie.
Czarne Historie – to gra karciana, która polega na rozwiązywaniu kryminalnych zagadek. Gra uczy logicznego myślenia, dedukcji, kojarzenia faktów i wyciągania wniosków na podstawie niepełnych informacji.
Scrabble – to jedna z najpopularniejszych gier na świecie, która polega na układaniu powiązanych ze sobą słów z płytek z literami. Gra rozwija kreatywność i logiczne myślenie, a dodatkowo rozbudza zainteresowanie językiem, ćwiczy pamięć i spostrzegawczość oraz rozwija zdolności taktyczne.
Cluedo – gra Cluedo to gra detektywistyczna, w której należy odgadnąć, kto jest zbrodniarzem. Zabawa kształtuje logiczne myślenie, umiejętność analizowania oraz wyciąganie wniosków.

2. Gry na telefon

Brain Dots – to łamigłówka logiczna, która polega na takim operowaniu wirtualnym ołówkiem, aby połączyć ze sobą dwie kolorowe kulki. Według twórców gry zabawa nie tylko bawi, ale także uruchamia szare komórki. Gracz musi wykazać się logicznym myśleniem, umiejętnością przewidywania oraz zdolnościami taktycznymi.
Brain it on – to stosunkowo trudna gra logiczna, która wymaga od gracza rysowania poszczególnych kształtów oraz rozwiązywania zagadek o różnym stopniu trudności. Gracz musi wykazać się nie tylko umiejętnością logicznego myślenia, ale także niezwykłą precyzją.
Roll the Ball – to jedna z najpopularniejszych gier na telefon, w której należy tak przesuwać kwadraty z elementami rury, aby umożliwić płynny przejazd kulce. Same zasady gry nie są skomplikowane, ale przejście kolejnych poziomów wymaga kreatywności, logicznego myślenia i szybkiego podejmowania decyzji.
Brain Genius – to jedna z wielu gier komórkowych rozwijających podstawowe kompetencje umysłowe – obserwację, pamięć i myślenie. Gracz zmaga się z różnymi łamigłówkami (na przykład puzzle bądź sudoku), których rozwiązanie umożliwia przechodzenie na kolejne poziomy.
Lumosity – to niezwykle popularna aplikacja, która poprzez serię wciągających gier rozwija podstawowe umiejętności umysłowe. Takie jak pamięć, koncentracja, szybkość myślenia, uwaga czy umiejętność rozwiązywania problemów. Co ważne – zadania do wykonania są tworzone na podstawie badań naukowych.

3. Gry na komputer

Portal 2 – to produkcja należąca do gier zręcznościowo – logicznych, w której gracz musi rozwiązać serię zagadek, wykorzystując w tym celu różnorodne przedmioty. Portal 2 to doskonałe narzędzie do ćwiczenia umysłu.
Mini Metro – to komputerowe budowanie mapy miejskiego metra w jak najbardziej efektywny sposób. Gracz musi wykazać się nie tylko dużą cierpliwością, ale także odpowiednią taktyką i strategią, umiejętnością przewidywania czy znajomością ekonomi..
Mosaic: Tomb of Mystery – to gra przenosząca użytkownika do starożytnego Egiptu, gdzie gracz staje przed różnego rodzaju zagadkami. Jest to typowa gra logiczna, która kształtuje kreatywność oraz logiczne myślenie.
Vacation Adventures: Cruise Director – Akcja gry rozgrywa się na wycieczkowym statku, który odwiedza porty całego świata. Zadaniem gracza jest wyszukiwanie ukrytych przedmiotów. Ta popularna gra rozwija spostrzegawczość oraz refleks.
Ziro – to gra logiczna, w której został poruszony jakże aktualny temat – a mianowicie efekt cieplarniany. Zadaniem gracza jest powstrzymanie globalnego ocieplenia. A ponieważ zadanie nie jest proste, to należy wykazać się koncentracją i dużymi umiejętnościami logicznego myślenia.

Wszystkie wymienione wyżej gry łączą w sobie relaks i dobrą zabawę z ćwiczeniami, które wpływają na rozwijanie ludzkiego umysłu. Tym samym są doskonałym przykładem tego, jak w sposób pozytywny i bardzo efektywny można wykorzystać siłę gier. Zarówno tych planszowych, jak i elektronicznych. Jednocześnie są dowodem na to, iż gier nie należy się bać, a ich mądre i rozsądne wykorzystanie w codziennym życiu może przynieść wiele pożytku.

Gry planszowe vs gry komputerowe

Rynek gier na szeroko pojętą inteligencję jest na tyle rozwinięty, iż każdy może znaleźć coś na miarę własnych upodobań i zainteresowań. Zarówno wśród gier tradycyjnych (czyli planszowych), jak i tych bardziej nowoczesnych (przeznaczonych na telefon bądź komputer). I tutaj bardzo często pada pytanie – czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje gier? Różnice pomiędzy nimi można rozpatrywać w kilku kategoriach:

interakcje – w przypadku gier telefonicznych lub komputerowych przeciwnik lub współuczestnik rozrywki jest zazwyczaj wirtualny, natomiast tradycyjne gry planszowe oferują kontakt bezpośredni – i to najczęściej z osobami z bliskiego otoczenia,
możliwości graficzne i technologiczne – gry elektroniczne są pod tym względem dużo bardziej rozbudowane,
modyfikacje i uaktualnienia – w przypadku gier przeznaczonych na telefon i komputer producenci oferują szereg modyfikacji i aktualizacji, które niejako dostosowują grę do wymagań współczesnego świata; w przypadku popularnych planszówek nie ma takiej możliwości, co absolutnie nie jest ich wadą – wszak znane i lubiane gry planszowe nawet z upływem lat nic nie tracą na swoich zasadach i wartościach.

Które gry są lepsze? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, gdyż wszystko zależy od indywidualnych upodobań. Tutaj należy pamiętać o jednym – każda gra wpływająca na rozwijanie umysłu (bez względu na to, czy jest to gra planszowa czy też elektroniczna) jest wartościowa.

Podsumowanie

Gry na myślenie to doskonały sposób rozwijania umysłu i logicznego myślenia. Ten rodzaj rozrywki posiada bardzo wiele zalet, o których jeszcze kilka late temu mówiono niewiele. Dzisiaj już wiemy, iż odpowiednio dobrane gry mogą przynieść wiele dobrego. Dlatego nie bójmy się takiej rozrywki, ale korzystajmy z niej z zachowaniem zdrowego rozsądku.

Źródła:

Padesky, Christine A., and Dennis Greenberger. “Umysł ponad nastrojem.” Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (2004).
Dyduchowa, Anna. “Metody kształcenia sprawności językowej.” Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSiP (1988).